Zdrowe soki

2012-06-06

Opublikowano

2012-06-06

Zaktualizowano

2024-10-23

Soki wyjdą nam na zdrowie

Soki owocowe/warzywne to jeden z najsmaczniejszych i najprostszych sposobów na dostarczenie organizmowi potrzebnych mu składników. W sokach ze świeżych owoców, warzyw i ziół znajdziemy m.in. minerały, witaminy, niezbędne kwasy tłuszczowe, węglowodany, białka i wiele innych związków. Wiele z tych składników uwalnianych jest z roślin dopiero, gdy zmiażdży się ich ściany komórkowe.

Sokowirówki, wyciskarki, tarki czy blendery - te narzędzia ułatwią nam wydostanie ze składników roślinnych tego, co w nich najcenniejsze.

Odkrycie leczniczego działania soków nie jest wynalazkiem współczesnym. Najstarszym dokumentem zawierającym opis środków leczniczych pochodzenia roślinnego - w tym też soków - jest księga Pent-Sao pochodząca ze starożytnych Chin (sprzed ok. 2700 r. p.n.e.). Starożytne cywilizacje w odróżnieniu od nas nie znały składu tych dobroczynnych płynów, ale w pełni doceniały ich lecznicze działanie.

Soki to jeden z najsmaczniejszych i najprostszych sposobów na dostarczenie organizmowi potrzebnych mu składników. W sokach ze świeżych owoców, warzyw i ziół znajdziemy m.in. minerały, witaminy, niezbędne kwasy tłuszczowe, węglowodany, białka i wiele innych związków. Wiele z tych składników uwalnianych jest z roślin dopiero, gdy zmiażdży się ich ściany komórkowe. Sokowirówki, wyciskarki do soku, tarki czy blendery - te narzędzia ułatwią nam wydostanie ze składników roślinnych tego, co w nich najcenniejsze.

Początkiem sukcesu soków w dzisiejszych czasach stały się prace na temat ich leczniczych właściwości opublikowane w drugiej połowie lat trzydziestych w USA, a po odkryciu biochemicznych mechanizmów działania soków ich ranga w leczeniu naturalnym znacznie wzrosła. Soki zawierają bardzo dużo substancji biologicznie czynnych, które posiadają właściwości lecznicze.

Dziś wiemy, że można nimi wspomagać leczenie dolegliwości pochodzenia psychicznego (stres, zmęczenie, brak koncentracji) i szerokiej gamy chorób związanych ze dolegliwościami fizycznymi, jak: przeziębienia, bóle mięśni, problemy z układem pokarmowym, wrzody, anemię, dolegliwości wątroby i nerek i wiele, wiele innych.

Przykładowo: w soku ananasa występuje bromelaina która stosowana jest w leczeniu stanów zapalnych np. artretyzmu. Kwasy owocowe (zawarte w jabłkach, truskawkach czy winogronach) neutralizują toksyny występujące w wysoko przetworzonej żywności. Likopen obecny m.in. w pomidorach, marchwi i arbuzie, to bardzo silny przeciwutleniacz. Chroni przed nowotworami nasz układ pokarmowy. Znajdująca się w jabłkach kwercetyna pomaga organizmowi zwalczyć alergie. Zawarte w sokach enzymy wspomagają nasz układ trawienny, uczestnicząc w przetwarzaniu spożytego przez nas pokarmu.

Sok z kartonu czy z wyciskarki?

Soki, które stoją na półkach sklepowych w równych szeregach kuszących, kolorowych kartoników, nie mają niestety żadnych innych właściwości oprócz smakowych - a i z tym wiele osób by polemizowało. Zawartość zachęcających opakowań to najczęściej sztucznie dosładzana, rozcieńczana wodą ciecz niemająca wiele wspólnego z narysowanymi na wierzchu owocami. Sok, który możemy kupić w sklepie, wyprodukowany jest najczęściej z zagęszczonego koncentratu i wody. Nierzadko w celu uzyskania optymalnego smaku dodaje się do niego glukozę lub fruktozę, a żeby zlikwidować bakterie i drobnoustroje, jest on pasteryzowany w wysokiej temperaturze która, niestety, niszczy również dobroczynne składniki np. enzymy.

Informacje o składzie możemy znaleźć na opakowaniu i podjąć na ich podstawie racjonalną decyzję o zakupie - lecz soki wytwarzane w zakładach przetwórczych mogą zawierać szkodliwe składniki lub zanieczyszczenia, o których nie wiemy nic, lub dowiadujemy się jedynie przy okazji kolejnej afery w mediach. Przykładem może być sprawa z kwietnia 2009, kiedy zakład Refresco Iberia (wytwarzający soki sprzedawane m.in. w sieci Lidl czy Biedronka) został oskarżony o skrajnie niehigieniczne warunki produkcji. Obecność szczurów, karaluchów, grzybów i pleśni, wlewanie do świeżego soku zawartości zwróconych ze sklepu przeterminowanych kartoników - to tylko niektóre z postawionych zakładowi zarzutów. Nie wiadomo, ile uważanych za renomowane zakładów przetwórczych wytwarza soki w podobnych warunkach i ile z nich trafia później na sklepowe półki a następnie do naszych domów.

Ale nawet jeśli proces wytwarzania byłby bez zarzutów, niewiele da się uzyskać bez dobrej jakości składników. A surowiec przeznaczony do produkcji kartonikowych soków i napojów jest bardzo miernej jakości. Powszechną praktyką jest wytwarzanie tych artykułów z tzw. spadów - owoców uszkodzonych i nadgniłych, które nie trafią do normalnej sprzedaży. Wniosek z tego jeden: nie wiemy, z czego i w jakich warunkach były produkowane soki, które tak zachęcająco wyglądają w sklepie. Kupowanie ich to zawsze loteria, z ogromną przewagą złych losów.

Jest jednak sposób na uzyskanie soków pełnowartościowych, smacznych i bez zanieczyszczeń - trzeba je zrobić samemu. Nie jest to zbyt męczące, a rezultat wielokrotnie przewyższa wysiłek. Odkryjemy bogaty świat smaków, a efekt naszej pracy pozwoli zastąpić niejedno lekarstwo.

Z czego przygotować pyszny sok?

Najchętniej i najczęściej wytwarzamy soki z owoców. Spore grono osób docenia jednak charakterystyczny smak i walory zdrowotne przetworów z warzyw, czasami soki wyrabiane są też z ziół - odznaczają się one wysokimi wartościami leczniczymi. Surowców do wytwarzanie soków są setki - warto je poznać, aby wzbogacić codzienne menu w smaczny i zdrowy składnik.

W sokach możemy wykorzystać:

owoce: jabłka, gruszki, czarne porzeczki, pomarańcze, cytryny, grejpfruty, maliny, jeżyny, nektarynki, brzoskwinie, truskawki, owoce kiwi, ananasy, winogrona, śliwki, wiśnie, arbuzy, jagody, niedojrzałe owoce orzecha włoskiego a także mniej znane: bez czarny, gujawy, mango, owoc passiflory.
warzywa: marchew, pomidory, szpinak, seler naciowy, kapusta w różnych odmianach (czerwona, włoska), ogórek, fasola szparagowa, buraki, kalafior, sałata, brokuły, kalafior, rzodkiewki, papryki (w różnych kolorach), koperek, czosnek, rzepa, pataty, cebula
zioła: liście aloesu (skuteczne w przypadku zaparć), babka (wiele dobroczynnych efektów, m.in. wzmacniający, przeciw-przeziębieniowy), bluszczyk kurdybanek (wzmacniający, przy chorobach układu oddechowego), czeremcha, dziurawiec, iglica pospolita, jarzębina, lepiężnik różowy, lubczyk, łopian, mniszek lekarski, nostrzyk żółty, olcha, pierwiosnek, podbiał, pokrzywa, przywrotnik, rdest ostro-gorzki, serdecznik pospolity, tarczyca pospolita, tasznik, trawa pszeniczna, sałata, kiełki

Jeśli w skład przetworu mają wchodzić zioła, muszą one koniecznie być świeże i zebrane w odpowiednim miejscu - tzn. z dala od źródeł zanieczyszczeń: zakładów przemysłowych, szos, ścieków itp. Powinno się je zbierać w odległości m.in. 75 metrów od szosy.

Niezależnie od produktu, musimy zwrócić uwagę na to, aby nie był on popsuty - zgniły lub robaczywy. Zgniłe czy spleśniałe składniki należy od razu odrzucić, z robaczywych można wyciąć i wykorzystać zdrowe części. Najwięcej walorów zdrowotnych ma zwykle skórka, lecz w dobie powszechnego używania pestycydów najlepiej ją usunąć - chyba że mamy pewność co do "ekologicznego" pochodzenia surowców. Przy obieraniu cytrusów musimy postarać się, aby pozostawić jak najwięcej białej błonki, gdyż to właśnie w niej znajdują się najwartościowsze składniki: bioflawonoidy oraz witamina C.

Wszystkie składniki przed wyciśnięciem z nich soku należy dokładnie umyć - a najlepiej wyszorować je szczotką (np. szczotką Tawashi), aby dokładnie usunąć wszelkie zanieczyszczenia i ewentualną warstwę chemikaliów. Warto mieć specjalną szczotkę tylko do tego celu.

Soki najlepiej wytwarzać tuż przed spożyciem, gdyż niestety szybko się psują, tracąc swoje dobroczynne właściwości. Aby pozostały jak najdłużej świeże, należy je przechowywać w lodówce, sokom wytwarzanym w celach leczniczych często przedłuża się z kolei trwałość dodatkiem np. soku z cytryny.

Wyciśnięte soki można mieszać, jednak z zachowaniem kilku zasad. Zazwyczaj nie łączy się soków owocowych i warzywnych, gdyż może to doprowadzić do zaburzeń żołądkowych. Wyjątkiem jest marchew i jabłko, które są wdzięcznymi obiektami do tworzenia smakowitych mieszanek .

Sokowirówka czy wyciskarka soku, co wybrać?

W wyciskaniu soków znacząco pomogą nam odpowiednie urządzenia AGD: wyciskarka i sokowirówka. Pomocny może okazać się także blender.

Wyciskarka - jej działanie podlega na oddzielaniu soku od włóknistej masy wchodzącej w skład surowców. Zaletą wyciskarki jest to, że dobrze radzi sobie nawet z ciężkimi do przerobienia na sok składnikami - jak np. włókniste listki pietruszki czy zdrewniały korzeń pokrzywy. Uzyskany za jej pomocą płyn jest bogaty w składniki odżywcze i mniej napowietrzony niż w przypadku sokowirówki, dzięki czemu jego okres przydatności do spożycia jest dłuższy i wynosi do 24 godzin. Możemy ją nabyć w wersji pionowej lub poziomej (przypominającej nieco maszynkę do mięsa).
W sprzedaży można spotkać również wyciskarki wyłącznie do cytrusów - są one dosyć tanie, ale zgodnie z nazwą nie wyciśniemy za ich pomocą nic innego poza owocami cytrusowymi.

Sokowirówka - dużo mniej efektywna w działaniu od wyciskarki. Najpierw przeciera składniki a następnie je odwirowuje, oddzielając sok od masy. Jej wadą jest to, że łatwo się zatyka i trzeba ją dokładnie czyścić - przez to przydatna jest do przerobu tylko niewielkich ilości surowców. Sposób działania sokowirówki sprawia, że uzyskane dzięki niej soki mają znacznie niższą wartość odżywczą niż w przypadku zastosowania wyciskarki do soków (sokowirówka nagrzewa sok, przez co traci on swoje cenne witaminy i minerały). Urządzenie to nie nadaje się także do uzyskiwania płynu z twardszych, suchszych i zdrewniałych składników - jeśli chcemy zrobić sok z np. ziół, sokowirówka raczej nie będzie dobrym narzędziem. Ponadto sok z sokowirówki jest zazwyczaj mocno spieniony i mało klarowny, co nie każdemu odpowiada.

Blender - nie odcedza suchej masy od płynów, przerabiając składniki na gęstą masę o jednolitej konsystencji. Nadaje się do sporządzania gęstszych soków oraz koktajli owocowych. Podobnie jak sokowirówka, mało przydatny, gdy trzeba zmierzyć się z takimi składnikami jak korzenie czy włókniste części.

Ręcznie - możemy wyciskać soki także nie posiadając żadnych specjalistycznych urządzeń. Potrzebne nam sprzęty to:

tarka
miseczka
gęste sitko
kawałek gazy
owoce lub warzywa, z których zamierzamy zrobić sok

Na miseczce kładziemy sitko. Składniki soku dokładnie ucieramy na tarce, a następnie zawijamy dokładnie w gazę i dokładnie wyciskamy "pakunek" nad miską. To praca dosyć czasochłonna, ale również skuteczna.

Przykładowe przepisy:

Poprawienie odporności:

Jeśli cierpimy z powodu infekcji lub obawiamy się, że możemy paść jej ofiarą - na przykład w sezonie grypowym - warto wspomóc się tak wartościowym owocem jak jabłko, pełne witamin i przeciwutleniaczy. Możemy je zmiksować z wieloma różnymi składnikami - rozgrzewającym imbirem albo jagodami zawierającymi mnóstwo witaminy C.

Sok nr 1:

Garść czarnych jagód

2 duże jabłka

Ćwiartka małego arbuza

Sok nr 2:

3 duże jabłka

Szczypta imbiru

Sok nr 3:

0,5 kg pomidorów

Pół łodygi selera naciowego

Pobudzenie krążenia

Cytrusy to doskonały środek na pobudzenie krążenia i pracy serca. Można je uzupełniać także marchewką lub innymi owocami - np. bananami

Sok nr 1

0,5 kg pomarańczy

2 duże limonki

Naturalne energizery

Gdy brakuje nam energii i chęci do działania, nie musimy uciekać się do sztucznych środków. Równie dobrze sprawdzą się naturalne, domowe pyszne soki.

Sok nr 1:

3 buraki

Garść liści szpinaku

Duży ogórek

Sok nr 2:

4 garście liści szpinaku

Awokado

Problemy z układem moczowym

Przy tych przykrych dolegliwościach sprawdzi się sok z młodych, zebranych wczesną wiosną pokrzyw, które mają działanie silnie moczopędne i bakteriobójcze .

Sok nr 1:

Zebrane młode pędy pokrzyw - przed zmieleniem w sokowirówce sparzyć gorącą (ok. 60 stopni) wodą, w celu unieszkodliwienia kwasu mrówkowego.

Usuwanie toksyn z organizmu

Jeśli chcemy dokładnie oczyścić organizm ze szkodliwych substancji, bardzo przydatne będą owoce cytrusowe, a także koper włoski w różnych konfiguracjach.

Sok nr 1:

0,5 kg cytryn

Sok nr 2:

Koper włoski

1 duży ogórek

Czytaj również: